سرخرطومی حنایی خرما (red palm weevil)
نام علمی Rhynchophorus ferrugineus
حشرات بالغ در طول روز و شب فعال هستند، اگرچه پرواز و حرکت به طور کلی به روز محدود می شود. حشرات بالغ قادر به پروازهای طولانی هستند، مطالعات نشان می دهد که این حشرات ظرفیت پرواز تا 50 کیلومتر در روز را دارد و فعالیت پروازی عمدتاً روزانه است. دوره پیش از تخم گذاری 1 تا 7 روز طول می کشد. تخم گذاری تقریبا 45 روز ادامه دارد. در این دوره، ماده بالغ بیش از 200 تخم می گذارد. تخمگذاری در سوسک حنایی خرما به شدت تحت تأثیر دما است و کمتر از یک نسل در سال در مناطقی با میانگین دمای سالانه کمتر از 15 درجه سانتیگراد قابل انتظار است و بیش از دو نسل در مناطق با دمای بالای 19 درجه سانتیگراد و چندین نسل همپوشانی آفت ممکن است در داخل یک نخل آلوده رخ دهد. زخم‌ها و شکاف های تازه روی پایه‌های برگ (دمبرگ) و تنه، ماده‌های بارور را برای تخمگذاری جذب می‌کنند، که منجر به آلودگی می‌شود.
بعد از تفریخ تخم، لاروهای سن اول شروع به تغذیه به سمت داخل درخت می کنند. در نخل های 5 ساله، لارو ممکن است در ساقه یا تاج پیدا شود. در نخل های بیش از 15 سال، لاروها به طور کلی در ساقه حدود 1 متر بالای طوقه، در تاج و پایه دمبرگ برگ یافت می شوند. چرخه کامل زندگی سوسک حنایی خرما، از تخم تا بالغ، به طور متوسط 82 روز طول می کشد. پس از اتمام دوره شفیرگی، حشره بالغ به مدت 4 تا 17 روز (به طور متوسط 8 روز) در داخل پیله باقی می ماند، در این دوره از نظر جنسی بالغ می شود. حداکثر طول عمر بالغ برای ماده 76 روز و برای نر 113 روز بود. بسته به دما، این نسل ها می توانند در یک سال، اما اغلب به حداقل 2 سال نیاز دارند.
علائم
آفت بر ساقه ها و نقاط رشد گیاه اثر می گذارد. تشخیص سرخرطومی حنایی خرما در مراحل اولیه آلودگی بسیار دشوار است. علائم زیر نشان دهنده حضور آفت است: سوراخ هایی در طوقه یا تنه که الیاف جویده شده از آن خارج می شود (این ممکن است با تراوش مایع چسبناک قهوه ای همراه باشد). هنگامی که گوش را روی تنه قرار می دهیم، صدای جویدن و تغذیه لارو به گوش می رسد. بازرسی منظم 45 روزه نخل‌ها در گروه سنی حساس (کمتر از 20 سال) برای شکستن چرخه آفت با تعیین محل نخل‌های آلوده قبل از ظهور بزرگسالان ضروری است.
اهمیت و تاثیر اقتصادی
سوسک حنایی خرما آفت کشنده نخل است. خسارات فراوانی در آسیا، خاورمیانه و منطقه مدیترانه ایجاد کرده است، از جمله در نارگیل و گونه‌های اصلی نخل آلوده به این آفت هستند. خسارت مستقیم ناشی از سوسک حنایی خرما به دلیل از بین رفتن نخل ها و کاهش محصول و همچنین هزینه بالای برنامه های مدیریتی است. در سال 2009، زیان ناشی از حذف نخل‌های آلوده به شدت در منطقه خلیج‌فارس خاورمیانه 5.18 تا 25.92 میلیون دلار برآورد شد (به ترتیب 1 و 5 درصد آلودگی). در دوره 2004-2009، در والنسیا (اسپانیا)، حدود 20000 نخل از بین رفتند و خسارات آن 16 میلیون یورو برآورد شد. علاوه بر این، هزینه های غیر مستقیم نیز قابل توجه است. مهم ترین آن کاهش شدید تجارت است. علاوه بر این، درمان‌های شیمیایی و حذف نخل‌های آلوده به ترتیب بر محیط‌زیست و چشم‌انداز و همچنین اکوسیستم تأثیر منفی دارد.
روش کنترل سوسک حنایی خرما
درمان های شیمیایی پیشگیرانه و درمانی به طور گسترده برای کنترل سوسک حنایی خرما انجام می شود.
پیشگیری: درمان‌های شیمیایی پیشگیرانه فقط باید در مناطقی با فعالیت بالای سرخرطومی انجام شود که از آلودگی زیاد و حذف نخل‌های آلوده، گرفتن تله‌های زیاد و فعالیت فصلی بالا سنجیده می‌شود. توصیه می‌شود که تمام زخم‌های تازه روی درختان خرما، به‌ویژه بلافاصله پس از برداشتن شاخه‌های خرما، درمان شوند. درمان های منظم، دوره ای و پیشگیرانه حشره کش اغلب غیر ضروری و بیش از حد هستند.
درمان: نخل ها در مرحله اولیه حمله می توانند با درمان حشره کش بهبود یابند. روش انتشار ساده شامل ریختن محلول حشره کش در سوراخ هایی است که در اطراف محل آلوده روی تنه ایجاد شده است. سم باید بعد از 15 روز تکرار شود. فقط تعداد محدودی از تزریق تنه را می توان در نخل های زینتی انجام داد، در حالی که تزریق تنه را نمی توان در نخل هایی که به عنوان محصولات غذایی رشد می کنند انجام داد.
بهداشت باغ
لزوم اتخاذ شیوه‌های زراعی خوب با توجه به حذف شاخه و برگ، آبیاری، تراکم نخل و بهداشت مزرعه برای به حداقل رساندن تجمع سوسک حنایی خرما در مزرعه، تأکید کرد.
فرومون ها و سایر مواد شیمیایی رفتاری
تله های فرومونی به طور فزاینده ای به عنوان یک ابزار مدیریتی علیه سرخرطومی حنایی خرما استفاده می شوند. اتخاذ بهترین پروتکل‌های تله‌گذاری برای تله‌های فرمونی و غذایی سرخرطومی با توجه به طراحی تله، رنگ، تراکم تله‌گذاری، سرویس‌دهی تله (تعویض دو هفته‌ای طعمه) ضروری است، که برای در گرفتن سرخرطومی حنایی خرما بالغ کارآمد هستند. اگرچه سرخرطومی حنایی خرما تنها حدود 35 درصد از حشرات آزمایشی (نر و ماده) در سنجش های کنترل شده بویایی به فرمون جذب شدند، که نشان می دهد به تله فرمونی نمی توان به تنهایی به آن اعتماد کرد و باید با سایر تاکتیک های مدیریتی به کار گرفته شود.
برنامه های مدیریت تلفیقی
مدیریت یکپارچه آفات در سطح منطقه برای سرخرطومی حنایی خرما به طور گسترده در چندین کشور انجام شده است. اجزای اصلی یک برنامه مدیریت تلفیقی در برابر سوسک حنایی خرما عبارتند از: نظارت با بازرسی منظم از نخل ها برای تشخیص آلودگی و به دام انداختن سرخرطومی با استفاده از تله های فرمونی. اقدامات فرهنگی مانند بهداشت گیاهان و مزارع؛ روش های فیزیکی (جلوگیری از ورود سرخرطومی ها از طریق انتهای بریده شده دمبرگ ها و زخم ها)؛ استفاده از جاذب و سایر مواد شیمیایی؛ سموم های شیمیایی پیشگیرانه و درمانی، یک برنامه مدیریت تلفیقی با موفقیت توسعه یافت که علاوه بر به دام انداختن انبوه فرمون، شامل بررسی همه باغ‌های کشت شده، بررسی سیستماتیک همه نخل‌ها از نظر آلودگی، محلولپاشی دوره‌ای نخل‌ها با حشره‌کش، و حذف انبوه نخل‌ها از مزارع آلوده، بود.
منابع
https://www.researchgate.net/figure/Life-cycle-of-Rhynchophorus-ferrugineus_fig1_230660889
https://www.cabidigitallibrary.org/doi/full/10.1079/cabicompendium.47472
